Dân chủ ươm mầm tương lai cho mọi người

Christian Science Monitor * Trần Quốc Việt (Danlambao) dịch - Narendra Modi, thủ tướng mới nhậm chức của nước dân chủ lớn nhất thế giới, Ấn Độ, là con của một người thuộc giai cấp hạ lưu bán nước trà ở vỉa hè.

Joko Widodo, tổng thống tân cử của nước dân chủ lớn thứ ba thế giới, Indonesia, chỉ cách đây một thập niên là thợ đóng bàn ghế.

Và Marina Silva, ứng cử viên tranh cử tổng thống nổi tiếng nhất ở nước dân chủ lớn thứ tư thế giới, Brazil, lớn lên trong cảnh nghèo khổ ở một thị trấn ven rừng Amazon. Thuở nhỏ, bà đã phải cạo mủ cao su để kiếm sống và tự học lúc năm 16 tuổi.

Gộp chung lại với nhau, hoàn cảnh xuất thân từ nghèo khó của ba nhà lãnh đạo này đánh dấu một thay đổi thật sự chính trị ở các nước dân chủ lớn nhất của thế giới đang phát triển. Khởi đi từ thời thơ ấu phải sống bên lề xã hội, họ bây giờ đang thách thức truyền thống chấp chính của giới lãnh đạo tinh hoa tại mỗi nước.

Sự tiến thân của họ thể hiện điều Alexis de Tocqueville nhận xét về nền dân chủ Mỹ trong những thập niên đầu tiên lập quốc- "bình đẳng về điều kiện". Trong bối cảnh tự do, mỗi cá nhân đều được ban cho nhân phẩm và cơ hội để thăng tiến trong xã hội qua thành tựu thay vì qua đặc quyền. Dù sao, ngay chính trong chuyến du lịch vòng quanh nước Mỹ củaTocqueville vào thập niên 1830 một "người của nhân dân," Andrew Jackson, là tổng thống "dân thường" đầu tiên của Mỹ. Hiện tượng tương tự hiện nay đang diễn ra ở Ấn độ, Indonesia, và Brazil.

Trong các con đường tiến thân của ba nhà lãnh đạo, sự thành đạt của bà Silva có lẽ là ngoạn mục nhất. Nếu bà thắng tổng thống đương chức Dilma Rousseff trong cuộc bầu cử tháng Mười, bà sẽ là tổng thống "da đen, nghèo" đầu tiên của Brazil, như lời bà diễn tả. Phong cách giản dị của bà phản ánh đòi hỏi ngày càng tăng trong dân chúng Brazil về chính quyền trong sạch và hiệu quả. Vào năm ngoái những cuộc biểu tình bùng nổ phản đối nạn tham nhũng trong việc chi tiêu cho World Cup. Brazil cũng có sự khác biệt bất công lớn nhất thế giới về thu nhập. Là "người ngoài", bà Silva được coi là có khả năng dẹp tan nhóm quyền lực tham nhũng.

Tất cả ba nhà lãnh đạo đều thấu hiểu "những người thấp cổ bé miệng" cho nên họ hứa hẹn những điều bình thường nhất. Ở Ấn độ, trong một bài diễn văn quan trọng, ông Modi cam kết cung cấp cầu tiêu ở trong nhà và tài khoản ngân hàng cho những người nghèo. Đồng thời, ông cũng vận động tranh cử với mục tiêu giúp đỡ mọi người không phân biệt tín ngưỡng, giai cấp, hay tôn giáo. Sự thành đạt của ông đã khích lệ những người trẻ hỏi ông, "Làm thế nào tôi có thể trở thành thủ tướng?"

Ở Indonesia, buổi lễ nhậm chức vào ngày 22 tháng Mười của ông Widolo (thường được gọi là "Jokowi") khiến những gia đình chính trị cầm quyền lâu đời hoảng sợ. Sự thành đạt của ông có được nhờ những biện pháp gần đây cho phép bầu cử trực tiếp các chức vụ thị trưởng và thống đốc tỉnh. Là thị trưởng của Surakarta và về sau thống đốc của Jakarta, ông là "người của nhân dân", ông mở rộng những cơ hội cho mọi người, ngăn chặn tham những, và buộc những viên chức quan liêu phải chú tâm vào công việc bằng những cuộc thanh tra thường xuyên. Bây giờ giới lãnh đạo ở Hạ viện muốn thông qua đạo luật chỉ cho các nghị viện địa phương quyền lực bổ nhiệm các nhà lãnh đạo địa phương.

Có lẽ do gốc gác của mình, những nhà lãnh đạo này thường điều hành quốc gia bằng tài năng nhiều hơn bằng những tính toán chính trị. Xuất thân từ hoàn cảnh nghèo khó, họ có thể nhận thức rằng con đường thăng tiến cho tất cả mọi người là qua những biện pháp thực tế, vô tư lợi. Tocqueville nói về sự "hiểu rõ tư lợi", hay những phẩm chất ưu việt của nền cộng hòa dân chủ như phụng sự và cơ hội nằm trong tầm tay của tất cả mọi người. Khía cạnh dân chủ ấy thật đáng ghi nhận, đặc biệt tại những nước dân chủ rất lớn như ba quốc gia này.